Verslag debat 3 oktober 2014
Is muziek goed als iedereen het mooi vindt? Of is het een bewijs van kwaliteit als er maar zes mensen in de zaal zitten?
In de zaal zaten mensen die daar een mening over zouden hebben, gezien hun beroep, maar de vraag werd al in de eerste minuten afgewezen: hierover kun je niets algemeens zeggen. Een jonge musicus zei dat het voor hem een levensvraag was die hij niet zozeer beantwoord hoefde te zien.
Moderator Jellie Brouwer formuleerde het vervolgens anders: is de muziek van vandaag niet goed genoeg? Uitgangspunt van de discussie is immers dat het aanbod (van de podia en de makers) en afname (van het publiek) niet goed op elkaar afgestemd zijn. Ligt het soms aan de muziek zelf?
Ja, zei een popmusicus, Nederlandse popmuziek doet de buitenlandse na. We moeten origineel durven zijn.
Een collega van hem dacht niet dat een gebrek aan kwaliteit het probleem is. ‘De vraag is misschien: communicéért de muziek niet goed genoeg?’
En zo zochten meer aanwezigen naar een geschikte parameter om de muziek op te beoordelen – wat ‘goed’ wordt gevonden is in de samenleving van vandaag zo divers, zo versnipperd, dat daar lastig over kan worden geoordeeld.
Wanneer we het woord ‘innovatief’ in het kunstdebat introduceren, praten we in dezelfde taal als de wetenschap, stelde een festivalleider voor – dan kan de muziekwereld weer meepraten in het maatschappelijk debat.
Anderen opperden criteria als: beklijft de muziek, blijft het nieuw bij herhaalde beluistering? Of spreken we van kwaliteit als een nieuw werk in het buitenland wordt opgepikt? In ieder geval moeten we niet meer op zoek naar zoiets als een canon, was de consensus – jonge mensen hebben daar geen boodschap aan, de wereld is te gedifferentieerd. Het onderwijs is ook niet meer gebaseerd op traditionele Bildung, die de canon doorgeeft aan de nieuwe generatie.
De wereld is dan wel gedifferentieerd, maar de muziekwereld nog te weinig, volgens de aanwezigen – en daarmee was het debat lange tijd af van de noten, en ging het net als de vorige keer over ‘het systeem’, de keten van kunstenaarsbrein naar concertzaal. Bestaande modellen en concertformules moeten op de schop, zodat er per muziekstuk of per concert kan worden bedacht wat de beste manier is om de noten te presenteren. Soms is een zaaltje met dertig man de beste plaats om iets experimenteels te doen, maar de Zaterdagmatinee moet vol zitten voor de beste beleving.
De standpunten van de aanwezigen laten zich samenvatten als: er is te veel routine, te veel traditie, en dat zit de oprechte communicatie tussen musicus en toehoorder in de weg. Erik de Jong, alias Spinvis, schreef in een bijdrage op de discussieblog van te voren al dat hij in die termen goede muziek definieert: als eerlijke muziek. Als er teveel lagen tussen de muzikant en de luisteraar zitten – een te eerzuchtige programmeur, een deken van ongeschreven regels, verwachtingen – ervaart het publiek geen direct contact, geen ‘verbinding’. Je kunt veel meer risico nemen als musicus, orkest of programmeur als die oprechtheid aanwezig is. Een goed voorbeeld is de Carte Blanche-serie van het Concertgebouw, waarin een musicus zijn eigen programma samenstelt.
En dat ‘systeemdenken’ is volgens een journalist/programmeur ook zichtbaar in de manier waarop programmeurs klassieke muziek, pop en niet-Westers uit elkaar trekken, terwijl de genres elkaar hoorbaar beïnvloeden.
Op dit punt werd Splendor (sociëteit annex muzikantencollectief in Amsterdam) aangehaald als goed voorbeeld. Musici van allerlei achtergronden staan hier door elkaar en organiseren hun eigen avonden, volgens aanwezige kenners met durf. En zelfs het barpersoneel heeft verstand van muziek, zoals iemand opmerkte. Soms zitten er zes mensen in de zaal, soms zit het vol, maar de kaartverkoop bepaalt niet het aanbod.
Een programmeur in grote zalen wordt wel afgerekend op lege stoelen, zegt een componiste. Het programmeren van een onbekend, hedendaags werk wordt daarom vaak niet aangedurfd – dit bevestigt een dirigent. Ze vraagt zich daarom af: natuurlijk is er behoefte aan goede muziek, maar is er ook ruimte voor slechte muziek? Een orkest of ensemble kan geen meesterwerk bestellen. In het ideale geval krijgt muziek de kans zich te ontwikkelen in dialoog met het publiek, en misschien wel andere componisten.
Die oproep werd vaker gedaan, door componisten én programmeurs. Zoals een toneelstuk met try-outs zich kan toetsen aan de zaal, en een schrijver een redacteur door zijn boek laat gaan, zou het ook goed zijn als er meer gesprek ontstond over hedendaagse muziek, voor én na een première. Betrek het publiek na afloop bij wat ze hebben gehoord, en musici van te voren bij wat ze wíllen horen. Dit bevordert de openheid rondom (kunst)muziek – die overigens allang niet meer vanuit een ivoren toren of bedompt zolderkamertje wordt gemaakt, bevestigden de aanwezigen. Maar de transparantie mag meer worden uitgebreid. Een ‘openbaar discours’, was de wens.
Ook discussie onder vakgenoten, over wat we goede muziek vinden en wat niet, zou een goede zaak zijn. ‘Het antwoord zullen we nooit krijgen, maar het gesprek moet er wel over gaan’, zei een componist. Jellie Brouwer schoot in de lach: ‘Kom je nu mee, na een hele middag discussiëren.’
verslag door: Persis Bekkering
Erik de Jong (Spinvis) over de stelling: Wat maakt muziek anno 2014 goed? from Fonds Podiumkunsten on Vimeo.
Verslag Slotdebat Voor de muziek uit, 28 mei in de Hoftoren, Rotterdam
Lees meer →Verslag debat 6 maart 2015: urban bass & beats, de Gouvernestraat, Rotterdam
Lees meer →Verslag debat 13 februari 2015 in Splendor, Amsterdam
Lees meer →Verslag debat 4 februari 2015 in Tolhuistuin
Lees meer →Verslag debat 3 oktober 2014
Lees meer →Verslag debat 27 juni 2014
Lees meer →Praat mee op de blog Voor de muziek uit
Lees meer →